Môi trường xã hội
Được xây dựng trên dòng chính của sông Mã, dự án thủy điện Trung Sơn có địa bàn bao phủ 3 huyện Quan Hoá, Mường Lát (tỉnh Thanh Hoá) và Vân Hồ (tỉnh Sơn La). Theo ước tính có khoảng 2,327 hộ gia đình với 10,591 người sẽ bị ảnh hưởng trực tiếp hay gián tiếp bởi toàn bộ dự án, trong đó số hộ phải di dời là 565 hộ.
Thủy điện Trung sơn hạn chế đến mức tối thiểu nhất các tác động về môi trường, xã hội của tất cả các hoạt động thi công, vận hành liên quan. Đặc biệt dự án sẽ tạo điều kiện sống tốt hơn và xây dựng môi trường bền vững cho người dân bị ảnh hưởng, góp phần nâng cao đời sống dân sinh, phát triển kinh tế, xã hội tại khu vực dự án. Để thực hiện được mục tiêu đó dự án đã dành 28 triệu đô la Mỹ cho các chương trình cải thiện cuộc sống và sinh kế cho hơn 7.000 người dân bị ảnh hưởng trực tiếp và bảo vệ môi trường. Trong đó hơn 2 triệu đô la Mỹ được đầu tư cho các chương trình bảo vệ môi trường, đặc biệt là ba khu bảo tồn đa dạng sinh học gần khu vực Dự án.
Để chuẩn bị cho các chương trình tái định cư, sinh kế và môi trường các cán bộ của Trung Sơn và các chuyên gia đã tiến hành hàng trăm cuộc tham vấn tại các bản với người dân địa phương từ năm 2008 để tìm hiểu về những mong muốn và ưu tiên của bà con, nhằm đảm bảo đáp ứng một cách tốt nhất nhu cầu và nguyện vọng của người dân.
Một loạt các chương trình về xã hội, môi trường và quan hệ cộng đồng đã được xây dựng để giảm nhẹ các tác động lường trước được và không lường trước được của dự án tới người dân chịu tác động trực tiếp hay gián tiếp như:
- Chương trình khôi phục mức sống và tái định cư cho đồng bào: xây dựng cơ sở hạ tầng tại khu tái định cư bao gồm đường xá, điện lưới, nước sinh hoạt cho các hộ, nước tưới tiêu, trường học, trạm y tế và nhà ở.
- Chương trình cải thiện sinh kế cho cộng đồng: Được
bắt đầu từ năm 2012 với hai giai đoạn Thí điểm và Nhân rộng, bao gồm các hoạt động trồng trọt, chăn nuôi, phi nông nghiệp và phát triển thị trường. Người dân được đào tạo các kỹ thuật chăn nuôi, trồng trọt tiên tiến, đồng thời được hỗ trợ giống vật nuôi, cây trồng, thuốc thú y và thuốc phòng trừ dịch bệnh cho cây trồng, vật nuôi. Ngươi dân cũng được đào tạo các kỹ năng quản lý thu chi gia đình, kinh doanh, buôn bán, các chương trình hướng nghiệp, đồng thời được kết nối việc làm.
- Chương trình bảo vệ sức khỏe cộng đồng bao gồm nâng cao năng lực cán bộ y tế và nhận thức cộng đồng, cải tạo trạm y tế xã, mua sắm dụng cụ y tế và thuốc men, giám sát và đánh giá dịch tễ.
- Chương trinh quản lý, bảo vệ rừng và môi trường, bảo vệ các bảo tồn và các động vật quý hiếm, đa dạng hoá sinh học.
- Chương trình quản lý và bảo vệ tài nguyên văn hóa vật thể.
Việc hạn chế và giảm thiểu các tác động có thể gây ra bởi dự án, đồng thời tạo môi trường bền vững đối với toàn bộ khu vực dự án sẽ là tiền đề, kinh nghiệm cho các dự án thuỷ điện khác trong khu vực trong tương lai.